Η λυτρωτική πτώση από το ιερό στο βέβηλο, το πρώτο βήμα της εξοικείωσης με την "Γραμματική της Φαντασίας"

Σύμφωνα με τον σοβιετικό εθνολόγο Βλαδίμηρο Προπ – φημισμένος για το βιβλίο του “Οι ιστορικές ρίζες των μαγικών παραμυθιών” στο οποίο αναπτύσσει με τρόπο ποιητικό και συναρπαστικό τη θεωρία ότι ο αρχαιότατος πυρήνας των μαγικών παραμυθιών προέρχεται από τις τελετές μύησης των πρωτόγονων κοινωνιών – τα παραμύθια γεννήθηκαν με “πτώση” από το ιερό στο καθημερινό (βέβηλο). Όπως ακριβώς, αντικείμενα που σε παλιότερες εποχές υπήρξαν τελετουργικά και λατρευτικά – όπως οι κούκλες ή η σβούρα – εισήχθησαν στον “κόσμο των παιδιών” και έγιναν παιχνίδια του.

Αναλύοντας τη δομή του λαϊκού παραμυθιού, ο Προπ κατέληξε σε τρείς βασικές αρχές που τη συνθέτουν. Τις εξής: 1) Οι σταθερές, τα μόνιμα στοιχεία του μύθου, είναι οι λειτουργίες των προσώπων, ανεξάρτητα από το ποιος δρα και πώς δρα. 2) Ο αριθμός λειτουργιών που εμφανίζονται στα μαγικά παραμύθια είναι περιορισμένος/ συγκεκριμένος και 3) Η αλληλουχία των λειτουργιών είναι πάντοτε ακριβώς η ίδια.

Φυσικά (προφανώς) δεν υπάρχουν όλες οι λειτουργίες σε όλα τα παραμύθια, στην δε υποχρεωτική αλληλουχία τους γίνονται άλματα, συνενώσεις και συνοψίσεις, μη όμως αντιτιθέμενες με τη γενική γραμμή. Στο σύνολό τους οι λειτουργίες είναι τριανταμία και αρκετές για να περιγράψουν – με τις παραλλαγές και τις εσωτερικές διαρθρώσεις τους -  τη μορφή όλων των παραμυθιών.

Κατά σειρά (προς θεού, όχι αλφαβητική, αλλά βαρύτητας/ σημασίας) οι τριανταμία λειτουργίες είναι:

Απομάκρυνση. Απαγόρευση. Παράβαση. Έρευνα. Προδοσία. Παγίδα. Συνενοχή. Βλάβη (ή έλλειψη). Μεσολάβηση. Συναίνεση του ήρωα. Αναχώρηση του ήρωα. Υποβολή σε δοκιμασία του ήρωα από τον δωρητή. Αντίδραση του ήρωα. Προμήθεια του μαγικού μέσου. Μετακίνηση του ήρωα. Αγώνας ανάμεσα στον ήρωα και τον ανταγωνιστή του. Ο σημαδεμένος ήρωας. Ο ήρωας νικά τον ανταγωνιστή του. Απαλλαγή από την συμφορά ή την αρχική έλλειψη. Επιστροφή του ήρωα. Καταδίωξή του. Ο ήρωας σώζεται. Ο ήρωας φτάνει αγνώριστος στην εστία του. Αξιώσεις του ψεύτικου ήρωα. Ανάθεση στον ήρωα δύσκολου άθλου. Εκτέλεση του άθλου. Αναγνώριση του ήρωα. Ξεσκέπασμα του ψεύτικου ήρωα ή του ανταγωνιστή του. Μεταμόρφωση του ήρωα. Τιμωρία του ανταγωνιστή. Γάμος του ήρωα.

Τι σημαίνει η γνώση/ αναγνώριση του πεδίου των λειτουργιών που περιγράφουν τη μορφή όλων των παραμυθιών; Επιτρέψτε μας αντί απάντησης, να συστήσουμε στους επιμελείς αναγνώστες να εξασκηθούν παραβάλλοντας την αλληλουχία τους με την πλοκή μιας οποιασδήποτε ταινίας του Τζέιμς Μποντ, με την προειδοποίηση ότι θα εκπλαγούν εντοπίζοντας όχι μόνο τις περισσότερες λειτουργίες αλλά και με τη σωστή πάνω κάτω σειρά.

Γιατί να μπουν στον κόπο, τι αξία έχει; Διότι θα έχουν κάνει το πρώτο και μεγάλο βήμα εξοικείωσης - τα επόμενα θα έρθουν από μόνα τους - με την πολύ αιρετική (του ΤΖΙΑΝΝΙ ΡΟΝΤΑΡΙ, από τις εκδόσεις  ΤΕΚΜΗΡΙΟ) Γραμματική της Φαντασίας που εδώ και τρία + χρόνια μάταια τους περιμένει στη βιβλιοθήκη του Εγκώμιου. 

Πόση αξία έχει το βήμα αυτό; Όση αξία έχει η βαθύτερη κατανόηση της έννοιας της φαντασίας, όση αξία έχει ένα βήμα που ποτέ δεν κάναμε τη στιγμή που το κάνουμε. Όση αξία δεν μπορείτε (ακόμα) να φανταστείτε!