Η Αρχή της Μειονεξίας: Ένα κομμάτι που έλειπε από το παζλ του Δαρβίνου

Τι το κοινό μπορεί να έχουν η πλουμιστή ουρά του παγονιού, ο “ανέμελος” χορός της αντιλόπης εμπρός στον απειλητικό διώκτη της, τα βάρη που κουβαλά το άλογο της ιπποδρομιακής κούρσας, το πιόνι που λείπει από το στράτευμα που παρατάσσει ο grand maître του σκακιού; Εύκολα αναγνωρίζουμε σε όλες αυτές τις περιπτώσεις χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές που εκ πρώτης όψεως ζημιώνουν το άτομο. Η άνεση ωστόσο και η προθυμία με τις οποίες το άτομο αναδέχεται τη μειονεξία του δίνουν τη δυνατότητα να δηλώσει εμφατικά την υπεροχή του. Η λογική των σημάτων σε όλες αυτές τις περιπτώσεις διαχωρίζεται σαφώς από την λογική των προσόντων.

Για να είναι αποτελεσματικό ένα σήμα οφείλει να είναι αξιόπιστο. Και για να είναι αξιόπιστο, οφείλει να είναι δαπανηρό. Προσκομίζοντας άφθονα τεκμήρια για τον τρόπο που οργανώνεται και τελείται η επικοινωνία ζώων και ανθρώπων, το ζεύγος των ακάματων Ισραηλινών ηθολόγων και φυσιοδιφών Άμοτζ και Αβισάγκ Ζαχάβι – είκοσι πέντε συναπτά χρόνια θεωρητικής αναζήτησης και μεθοδικής έρευνας πεδίου στην έρημο του Σινά – καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιχειρηματολογία περί σεξουαλικής επιλογής με την οποία ο Δαρβίνος προσπάθησε να εκλεπτύνει το βασικό αξίωμά του της φυσικής επιλογής, είναι ελλιπής.

Η μία όψη του νομίσματος είναι όντως η επιλογή από την φύση των ικανότερων χαρακτηριστικών. Από την άλλη πλευρά, όμως, έχουμε την εξίσου καθοριστική λειτουργία της σηματικής επιλογής. Πρόκειται για μια επικοινωνιακή διαδικασία, μέσω της οποίας συγκρατούνται όχι τα “ωφέλιμα” αυτή τη φορά, αλλά τα επιβαρυντικά και εκ πρώτης όψεως δυσλειτουργικά χαρακτηριστικά. Η δαρβίνεια “φυλοεπιλογή” στηρίζεται όντως σε αυτή τη διαδικασία, η οποία όμως για τους Ζαχάβι έχει σαφώς μεγαλύτερη εμβέλεια. Περιλαμβάνοντας, μεταξύ των άλλων, τόσο τις αλτρουιστικές εκδηλώσεις και την ιεραρχική οργάνωση στο εσωτερικό μιας ομάδας, όσο και την επικοινωνία μεταξύ αντιπάλων – περιστασιακών αντιδίκων ή και ορκισμένων εχθρών.

*Η Αρχή της Μειονεξίας, το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο των Άμοτζ και Αβισάγκ Ζαχάβι (εκδόσεις Καστανιώτη 2000), θα αξιοποιηθεί από το Εγκώμιο Πολιτιστικό Κέντρο στα πλαίσια σειράς εκδηλώσεων και ομιλιών με θέμα (ανοικτό) την ΕΞΕΛΙΞΗ που θα πραγματοποιηθούν τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους. Φιλοξενείται στην Βιβλιοθήκη του Εγκώμιου και είναι στη διάθεση όλων των φίλων που διαθέτουν τον χρόνο να διαβάζουν σοβαρά και προσεκτικά.