Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης: Διερευνώντας - έναν ακριβώς αιώνα πριν - τον κοινό χαρακτήρα που διαχρονικά "κρύβεται" πίσω (ακόμα και) από τις μεγαλύτερες ατομικές διαφορές

Όπως σε κάθε χρονική τομή η μορφή των οπτικών προτύπων δεν μπορεί να είναι παντού η ίδια, επειδή η φύση της οπτικής αντίληψης είναι διαφορετική από φυλή σε φυλή, έτσι θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δεχθούμε το γεγονός ότι και στο εσωτερικό κάθε λαού, είτε διαθέτει εθνογραφική ομοιογένεια είτε όχι, θα συνυπάρχουν πάντοτε διαφορετικές μορφές οπτικών προτύπων. Ο διπλός αυτός χαρακτήρας υπάρχει ακόμα και στην Ιταλία, αλλά είναι εξαιρετικά εμφανής στη Γερμανία. Ο  Grunewald είναι εντελώς διαφορετικός από τον Durer, παρ’ όλο που είναι σύγχρονός του. Η διαπίστωση όμως αυτή δεν καταργεί την χρονική διάσταση της εξέλιξης: κοιτάζοντας από κάποια απόσταση, οι δυο τύποι εμφανίζουν περισσότερα κοινά παρά διαφορετικά στοιχεία και μπορούν να αναγνωριστούν ως εκπρόσωποι της ίδιας γενιάς. Αυτός ακριβώς ο κοινός χαρακτήρας, που κρύβεται πίσω από τις μεγαλύτερες ατομικές διαφορές, αποτελεί το κύριο αντικείμενο αυτού του βιβλίου.

Ακόμα και η μεγαλύτερη ανθρώπινη ιδιοφυία δεν μπορεί να ξεπεράσει τα όρια, που της έχουν τεθεί από την εποχή στην οποία ζει. Δεν είναι όλα δυνατά σε κάθε εποχή. Υπάρχουν μορφές σκέψης που μπορούν να γεννηθούν μόνο από κάποιο σημείο της εξέλιξης και μετά.

Heinrich Wolfflin – Μόναχο, Φθινόπωρο 1922

Από την ημέρα της κυκλοφορίας του – έναν ακριβώς αιώνα πριν, το 1915 – το βιβλίο “Βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης” του Wolfflin αποτέλεσε αντικείμενο έντονων συζητήσεων και σχολιασμών, άλλοτε ευνοϊκών και άλλοτε επικριτικών, όσο πιθανότατα κανένα άλλο βιβλίο του είδους. Κατόπιν, επί πολλές δεκαετίες μετά, η  επίδραση των σκέψεων “περί τέχνης” που ξεδιπλώνονται στις σελίδες αυτού του τόσο σημαντικού βιβλίου, ήταν καταλυτική. Δίχως υπερβολή, μπορεί να θεωρηθεί ότι η συμβολή του βιβλίου “Βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης” στην πορεία των πνευματικών επιστημών και κάθε σχετικού με την τέχνη ενδιαφέροντος, υπήρξε καθοριστική. Και, στην πραγματικότητα, όποιος ή όποια δεν έχει διαβάσει το βιβλίο αυτό και, ταυτόχρονα, θέλει να πιστεύει ότι η σχέση του με την ιστορία της τέχνης είναι επαρκής, χρήσιμο είναι να πληροφορηθεί ότι η πίστη του είναι εσφαλμένη.

Οι “Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης” – η εξαιρετική τους έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ με ωραιότατο πρόλογο του Μιλτιάδη Παπανικολάου – σας περιμένουν για μια πρώτη καλή ματιά στην βιβλιοθήκη του Εγκώμιου Πολιτιστικού Κέντρου. Όμως, για να συνεννοούμαστε: μια πρώτη ματιά όσο καλή και αν είναι, δεν φτάνει, είναι σχεδόν τίποτε για ένα τέτοιο βιβλίο. Για όσους, αν μη τι άλλο, θέλουν να αντιλαμβάνονται εαυτούς επαρκώς συνδεδεμένους με την σπουδαία “υπόθεση” της τέχνης.