Ο λόγος της κρίσης - "Τα χαμένα παιδιά": Νέο-συντηρητικός λόγος γύρω από την υποτιθέμενη αθωότητα της νεότητας

Ιστορία 1^η : Ο Άλεξ, 11 χρόνων, από τη Γεωργία, που ζει στη Βέροια, στις 3/2/2006 εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Για πρώτη φορά η σκανδαλοθηρική μανία των ΜΜΕ σπάει τη σιωπή που πάει να επιβληθεί στην πόλη για το περιστατικό. Τελικά πέντε παιδιά παραδέχονται ότι χτύπησαν και σκότωσαν το θύμα και έθαψαν το πτώμα, το οποίο όμως δεν θα βρεθεί ποτέ. Παρά την καταδίκη των παιδιών, η ακραία αυτή περίπτωση bulling και ρατσισμού, από το καθεστώς της απόκρυψης πέρασε στην αδηφάγο περιέργεια του Διαδικτύου, για την οποία μια εξήγηση που δεν εμπεριέχει κάποια υπερφυσική συνωμοσία δεν γίνεται εύκολα πιστευτή.

Ιστορία 2^η : Πρωτοσέλιδο της “Ελευθεροτυπίας” στις 7/11/2006 δημοσιεύει την επιστολή του 13χρονου Αλέξανδρου Ανδρικόπουλου με τίτλο “Ακούει κανείς;”, με σκοπό, όπως έλεγε το editorial της εφημερίδας, να δείξει “με το δάχτυλο τις κοινωνικές πληγές, την υποκρισία και την ανευθυνότητα” της σύγχρονης κοινωνίας. Η αθωότητα και ο επιθετικός τόνος της επιστολής εναντίον του αλλοτριωμένου κόσμου των ενηλίκων ενθουσιάζει αυτό-προσδιοριζόμενους ως προοδευτικούς διανοούμενους: “Ράπισμα στον καθωσπρεπισμό, σε μια κοινωνία που έχει κλειστεί στο μονοδιάστατο και αλλοτριωμένο κλουβί της κατανάλωσης και της αμφίβολης κοινωνικής επιτυχίας” (Ευγένιος Τριβιζάς), μιας κοινωνίας που “δεν αντιδρά στις εφαρμογές μιας νεοφιλελεύθερης πολιτικής” (Μάνος Κοντολέων).

Ιστορία 3^η : Ο αριστούχος μαθητής Α’ Λυκείου Κωνσταντίνος Μανίκας, στις 13/5/2013 στέλνει τη δική του επιστολή στην μπλογκόσφαιρα με τίτλο “Ποιος δολοφονεί το μέλλον μου;” και με σκοπό να υπερασπιστεί την απεργία των καθηγητών στη διάρκεια των πανελλαδικών εξετάσεων. Η επιστολή γίνεται αποδεκτή διθυραμβικά από μεγάλο τμήμα του Διαδικτύου ως “σφυροκόπημα στη σάπια εξουσία” ενώ το γεγονός ότι συνοδεύεται με το βαθμολόγιό του με εικοσάρια “αφήνει άφωνο το facebook”.

Ιστορία 4^η : Στις 7/5/2013 ένας 14χρονος Αφγανός (το όνομά του δεν καταγράφεται) δέχεται ρατσιστική επίθεση στην Πλατεία Αττικής, όπου τρεις μαυροφορεμένοι του χαρακώνουν το πρόσωπο με σπασμένο μπουκάλι μπίρας. Η φωτογραφία του προσώπου με τα ράμματα δημοσιεύεται στην “Εφημερίδα των Συντακτών” μήπως ευαισθητοποιηθεί η Πολιτεία μετά τον θόρυβο που θα προκληθεί και γλιτώσει ο βάναυσα τραυματισμένος την απέλαση.  

*Από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο με θέμα/ τίτλο “Ο λόγος της κρίσης” – συλλογή κειμένων του επίκουρου καθηγητή στο τμήμα δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ Βασίλη Βαμβακά (εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, 2014) -  κεφάλαιο/ ενότητα “Τα χαμένα παιδιά”. Μετά την παρουσίαση των τεσσάρων ιστοριών έπεται η ανάλυση:

Τέσσερις ιστορίες που, παρά την εντελώς διαφορετική τους θέση ως προς την περίοδο της κρίσης, φέρνουν την παιδική ηλικία στο προσκήνιο. Οι δυο “επιστολές”, υπό σχεδόν γενική αποδοχή, θα σηματοδοτήσουν την αποθέωση της αγνής και ασυμβίβαστης εφηβικότητας που μπορεί να πει την αλήθεια για τον “σαθρό” κόσμο των μεγάλων. Οι άλλες δυο ιστορίες – 1 και 4 – αποτελούν παραδείγματα μιας “χαμένης” παιδικότητας δύσκολα αναγνωρίσιμης γιατί, εκτός από ξένης προέλευσης, είναι ρουφηγμένη πλήρως από τον “κακό” κόσμο των ενηλίκων. Γι’ αυτό στην αρχή θα επιχειρηθεί να μείνουν αόρατες, ενώ θα γίνουν αντιληπτές μόνο κάτω από το φρικιαστικό φως της δημοσιογραφικής δραματοποίησης.  

Είτε στην περίπτωση των μικρομέγαλων ηθικολόγων είτε σε αυτή των αδύναμων πρωταγωνιστών της βίαιης ενηλικίωσης, η παιδική ηλικία γίνεται “πρώτο θέμα” μόνο όταν ταυτίζεται με τη θέση του θύματος. Τότε μόνο, αφενός, ανθεί ένας νέο-συντηρητικός λόγος που γύρω από την υποτιθέμενη αθωότητα της νεότητας προσπαθεί να εξιδανικεύσει το παρελθόν. Τότε μόνο, αφετέρου, υφαίνεται ο μανδύας μιας ακραίας πολιτικοποίησης του νεανικού σώματος που θα το αναγάγει σε οσιομάρτυρα, σε διαχρονικό σύμβολο της καταπίεσης και σημαία του αντί-εξουσιαστικού αγώνα (π.χ. Δεκέμβριος 2008).

Την εποχή της κρίσης, οι δυο θυματοποιητικές στάσεις απέναντι στους νέους συνενώνονται και αποκτούν έκφραση μέσω του γενικευμένου θρήνου για τη γενιά που μεταναστεύει στο εξωτερικό και χάνεται “από την πατρίδα”. Ο θρήνος προφανώς δεν αφορά ότι ένα μέρος του 60% των άνεργων νέων δεν μπορεί να βρει δουλειά στο εξωτερικό. Το δράμα αφορά περισσότερο την “πρόωρη” απομάκρυνση των νέων από την οικογένεια και την παρατεταμένη παιδικότητα στην οποία η οικογένεια τους κρατά.

Δυστυχώς, μια κοινωνία που (λειτουργεί ωσάν να) λατρεύει υπερβολικά τη νεότητα και θέλει να την κρατήσει όσο γίνεται αποκομμένη από την πραγματικότητα είναι καταδικασμένη να τη σκέφτεται είτε όταν αυτή παπαγαλίζει τον (παράγωγο της νεοελληνικής ιδιαιτερότητας) συντηρητικό ριζοσπαστισμό είτε όταν τα τάγματα της καθαρότητας (φυλετικής, ηλικιακής, ταξικής) τη χτυπούν αλύπητα.  

*Η συνήθης στην Ελλάδα καθηγητική σκέψη (Βαμβακά και πολλών άλλων) υπακούοντας στην ελληνική ιδιαιτερότητα πλήρως την αντανακλά ενώ φέρεται εξωτερικά να την παρατηρεί και αναλύει. Τούτο, ναι μεν γίνεται απολύτως σαφές μέσα από την αναγνώριση του χαρακτηριστικά ιδιαίτερου τρόπου και ρυθμού αλληλοδιαδοχής των επιχειρούμενων συμπυκνώσεων (συνθέσεων) και αραιώσεων (αναλύσεων), πλην όμως δεν σημαίνει στο παραμικρό ότι δεν μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρον σημείο εκκίνησης για μια σοβαρή, κριτική συζήτηση σχετική με τον “δημόσιο λόγο της κρίσης”. Την οποία, κάποια στιγμή πολύ σύντομα, θα επιχειρήσουμε δια της μεταφοράς/ προσαρμογής του αλά Ελληνικά σημείου εκκίνησης στα Κυπριακά δεδομένα, να “ανοίξουμε” και στην κόρη Κύπρο. Όπου τα νέα παιδιά, μέχρι την στιγμή που θα έρθουν σε γάμου κοινωνία αποκαλούνται “μωρά” - αναγκαία αυτή η επισήμανση ώστε να πάρετε μια πρώτη ιδέα του τρόπου μεταφοράς/ προσαρμογής του σημείου εκκίνησης - και ως τέτοια στη μεγάλη πλειοψηφία τους αντιμετωπίζονται.